Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Dostluk, cemiyet ortamında insanların bayağı elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene katmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini hazırlamak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin katsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, kesin doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanların seçenek ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte hukuk, sima davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-natür ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten telakkilerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini hazırlamak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Elan yaygın bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş içtimai evetşlakin düzenidir. Dostluk Sözcük Mazmunı Dostluk kelimesi Arapça “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “pay” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na göre hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk manaında da kullanılır. Beceri Mazmunı Dostluk dönemden döneme değiştiği kucakin hala doyurucu bir tanılamam konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi ortamında kök olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri mevzu saha kısmına Özel Dostluk, zevat ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun esaslıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymetiharbiye kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde dublör nitelikteki bütün durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk sahaında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek kucakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve varlık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç metres; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kadar muaddel hukuk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik telakkileri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Katlanması) Hukukun pratik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında yaşayan insanların, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın konstrüksiyonsından kaynaklanan ihtiyaçlarını katlamaya çaldatmaışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni ömürın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın katıksız konstrüksiyonsına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına şayan yetişmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile tutkundır; soylu erki gereksinimlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belli başlı bir organizasyon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak doğruluk kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanılamamıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet manaında şahsi bir özelliği deyimler. Koca her hengâm haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni kazandırmak uğrunda daim ve bileğmedarımaişetmez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk sahaında hukuki kıymetiharbiye olarak kal konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum kucakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini kucakeren kurallar bütünü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve tutunmak durumunda bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Dostluk bir cemiyet düzenini kucakerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu mevcut düzeni sahiplenmek, gerekse onu bileğmedarımaişettirmeyi meşrulaştırmak kucakin her hengâm adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta katmıza kurulu hukuk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim hukuk manaında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut hukuk düzenlerinin namına şayan olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve yorum ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi katlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans ortamında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Normal olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşlakin uyacak, hem bile bu içtimai ömürın amerikan barış ortamında sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.